شاخص بورس چیست ؟!

در درجه اول باید بگوییم که : شاخص یک معیار آماری است که تغییرات متغیرهای مورد نظر را در بازه های زمانی نشان می دهد.

در بازار بورس شاخص های زیادی همچون شاخص بورس توسط فعالان استفاده می شود و کاربرد دارند. این شاخص ها در تحلیل های بازار از گذشته تا آینده و پیش بینی روند ها به کمک ابزار های نموداری استفاده می شوند.

این مطلب نیز می تواند برای شما مفید باشد: خط روند چیست؟!

هر شاخص متغیر خاص مورد تعریف خود را شامل می شود و نمی توان نتایج حاصل از شاخص ها را نسبت به هم مقایسه کرد بلکه باید هر شاخص را نسبت به خودش و در بازه زمانی بررسی و تحلیل کرد.

در بازار برای صنعت ها و دسته های مختلف شاخص های مختلفی داریم. برای مثال شاخص دارویی را برای صنعت دارو و شاخص رایانه را برای شرکت های فعال در زمینه رایانه در بورس کشورمان را داریم. در تصویر زیر شاخص بورس مواد غذایی را مشاهده میکنید که برای سال ۹۶ تا ۹۸ می باشد.

خواندن این مطلب می تواند برایتان مفید باشد: تحلیل تکنیکال چیست ؟

در ادامه با مفهوم چند شاخص در بازار بورس آشنا می شویم:

شاخص کل:

شاخص کل یا (TEDPIX) مشهورترین و مهم ترین شاخص بورس است. شاخص کل را بارها  در اخبار شنیده اید که با آن وضعیت بازار های بورس را تحلیل می کنند. در واقع وقتی در خبرگزاری های عمومی از رشد و افت شاخص صحبت می شود منظور همان شاخص کل است.

حالا شاخص کل چیست؟

شاخص کل نشان دهنده ی میانگین میزان تغییرات قیمت و سود سهام شرکت های فعال در بازار سرمایه است.

در شاخص کل تاثیر شرکت ها بر اساس بزرگی ( تعداد سهام ) و سرمایه آنها است و شرکت های بزرگی مثل ایران خودرو که تعداد سهام و معامله بیشتری دارند بسیار تاثیرگذار تر از شرکت های کوچکی مانند بالبر هستند.

فاجعه بارترین روز برای بورس تهران (یکشنبه سیاه) در تاریخ ۲۲ دی ماه ۱۳۹۲ اتفاق افتاد که در آن شاخص کل بورس تهران بیش از ۲۲۰۰ واحد افت داشت.

برای درک بهتر موضوع در تصویر زیر تعداد سهم و تعداد معاملات دو سهم ایران خودرو و بالبر را برایتان با فلش مشخص کرده ایم این تصویر نشان دهنده این موضوع است که هرچه سهم بزرگ تر باشدتاثیر بیشتری در شاخص کل میگذارد.

برای درک ساده تر شاخص کل می توان گفت اگر شما سهام تمامی شرکت های بازار را متناسب با وزن سرمایه ای هرشرکت در پرتفوی  خود داشته باشید تغییر شاخص کل دقیقا میزان سود و ضرر شما را نشان می دهد.

برای مثال اگر شاخص کل نسبت به اول سال از ۱۰۰۰۰ واحد به ۱۵۰۰۰ واحد رسیده باشد میانگین بازدهی سود و قیمت  سهام ها رشد ۵۰% داشته است.

البته این به این معنی نیست که تمام شرکت ها ۵۰% سود داشتند بلکه ممکن است شرکتی۱۰۰۰% سود داشته و شرکتی هم۵۰۰% ضرر داشته این شاخص میانگین قیمت و سود تمام شرکت های بورسی را نشان میدهد.

باید بگوییم که : شاخص کل ٬ میانگین تمام بازار است.

شاخص کل هم وزن:

تفاوت این شاخص با شاخص کل در این است که وزن و اندازه شرکت ها در این شاخص تاثیر گذار نیست و سرمایه آنها یکسان در نظر گرفته می شود و تاثیر افزایش و کاهش سود و قیمت سهام شرکت ها در شاخص به یک میزان اثرگذار است؛ پس شاخص کل هم وزن میانگین بازدهی شرکت ها را با ضریب یکسان محاسبه می کند و نشان می دهد.

در شاخص هم وزن تمام شرکت ها چه بزرگ و چه کوچک یکسان در نظر گرفته می شوند. وقتی شاخص هم وزن منفی است یعنی بازدهی بیش از نصف شرکت های بازار کاهش یافته است و زمانی که شاخص هم وزن مثبت باشد یعنی بازدهی بیش از نصف شرکت های بازار رشد کرده است.

در شاخص کل ممکن است اکثر شرکت ها بازدهی منفی داشته باشند اما تنها مثبت بودن چند شرکت بزرگ باعث مثبت شدن شاخص کل بشود اما در شاخص هم وزن شاخص بر اساس میزان بازدهی اکثر شرکت ها نشان داده می شود نه بر اساس سرمایه بیشتر.

شاخص قیمت:

شاخص قیمت ( TEPIX) نشان دهنده ی روند قیمت شرکت های بازار است و تفاوت آن با شاخص کل این است که سود سازی شرکت ها در آن تاثیری ندارد و تنها تغییرات قیمت سهام ها معیار محاسبات است. در شاخص قیمت سرمایه و بزرگی شرکت ها محاسبه می شوند و شرکت های بزرگ تاثیر بیشتر و شرکت های کوچک تاثیر کمتری دارند.

در شاخص قیمت صرفا افزایش یا کاهش قیمت سهم ها بر اساس بزرگی شرکت هادر نظر گرفته می شود.

یعنی افزایش یا کاهش قیمت شرکت های بزرگ در شاخص قیمت بیش تر از افزایش یا کاهش قیمت سهم های کوچک اثر گذار است.

شاخص قیمت هم وزن:

تفاوت این شاخص با شاخص قیمت این است که ضریب تاثیر شرکت های بزرگ و کوچک یکسان است و وزن شرکت ها محاسبه نمی شود.

در این شاخص شرکت ها فارغ از بزرگ یا کوچک بودنشان بررسی می شوند و سرمایه تمام شرکت ها یکسان در نظر گرفته می شوند.

در واقع شاخص قیمت هم وزن نشان دهنده ی میزان بازدهی قیمت سهام شرکت ها بدون در نظر گرفتن بزرگی شرکت هاست برای درک بهتر اگر کسی از تمامی شرکت ها به تعداد مساوی سهم داشته باشد شاخص قیمت هم وزن میزان بازدهی آن پرتفوی را نشان می دهد.

شاخص سهام شناور آزاد:

سهام شناور آزاد به درصدی از سهام شرکت گفته می شود که صاحبان آن قصدی برای مدیریت در شرکت ندارند و تنها برای خرید و فروش سهام وارد معاملات آن سهم شدند؛ قابلیت نقدشوندگی سهام شناور آزاد زیاد است.
شاخص سهام شناور آزاد مانند شاخص کل محاسبه می شود تنها با این تفاوت که تنها درصد شناور آزاد شرکت ها در نظر گرفته می شود و همان میانگین قیمت و سود سهام ها با تاثیر وزنی آنها است یعنی شاخص سهام شناور آزاد نشان دهنده ی بازدهی میانگین قیمت و سود سهام های شناور آزاد در بازار است و هرشرکتی سهام شناور آزاد بیشتری با سرمایه ای بزرگ داشته باشد تاثیر بیشتری در این شاخص می گذارد.

برای آگاهی بیشتر درباره سهام شناور آزاد پیشنهاد می کنیم این مطلب را مطالعه بفرمایید: سهام شناور آزاد چیست؟!

شاخص صنعت:

بازدهی صنایع مختلف را به تفکیک نشان می دهد و مانند شاخص کل محاسبه می شود؛ این شاخص نشان دهنده ی میانگین بازدهی سرمایه گذاران در آن صنعت است. مانند شاخص صنعت خودرو یا صنعت پتروشیمی و…

برای مثال اگر شاخص صنعت بیمه رشد کرده باشد نشان دهنده ی رشد بازدهی سهام شرکت های فعال در صنعت بیمه به واسطه ی افزایش قیمت و سود آنها است.

شاخص صنعت برای تحلیل و مقایسه وضعیت صنعت ها برای سرمایه گذاری به کار برده می شود اما رشد یک شاخص صنعت لزوم بر رشد تمامی شرکت های فعال در آن صنعت نمی باشد بلکه این شاخص میانگین بازدهی را نشان می دهد و طبیعتا رشد برخی شرکت ها می تواند بر خلاف جهت شاخص باشد مثلا  ممکن است شاخص صنعت خودرو طی یک سال رشد کرده باشد اما شرکت خودروسازی کوچکی در همین مدت بازدهی منفی داشته اما بازدهی مثبت شرکت های بزرگ فعال در آن صنعت موجب رشد مثبت شاخص شدند.

شاخص بازار اول:

میانگین بازدهی شرکت های بازار اول بورس را نمایش می دهد.برای مثال پرتفویی را در نظر بگیرید که سهام شرکت های عضو در بازار اول بورس را متناسب با بزرگی آنها دارد شاخص بازار ائل نشان دهنده ی میزان سود و زیان این پرتفوی می باشد.

شاخص ۵۰ شرکت فعال تر:

هر ۳ ماه یکبار سازمان بورس ۵۰ شرکتی که بیشترین معاملات را در بازار داشته معرفی میکند و شاخص ۵۰ شرکت فعال تر میانگین بازدهی این شرکت ها را نشان می دهد که طی این مدت سود و قیمت آنها چه تغییراتی می کند.

در بین فعالین بازار بورس شاخص های زیاد دیگری تعریف شده که به تناسب فعالیت در بازار به آنها پرداخته می شود ماننده شاخص قیمت مالی،شاخص ۳۰ شرکت بزرگ،شاخص بازار دوم و …